رئیس‌کل بانک مرکزی، در پنجاه و سومین اجلاس هیأت‌مدیره کشورهای عضو اتحادیه پایاپای آسیا، تازه‌ترین تحولات، اقدامات و دستاوردهای اقتصاد جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۳ و ماه‌های ابتدایی ۱۴۰۴ را تشریح کرد. او گفت: اقتصاد ایران در این دوره با چالش‌های متعددی روبه‌رو بود که عمدتاً ناشی از تحریم‌ها و همچنین حملات تجاوزکارانه و غیرقانونی رژیم صهیونیستی و آمریکا بوده است. راهبرد اصلی بانک مرکزی برای مقابله با این شرایط، تثبیت و تقویت رشد اقتصادی بر پایه کنترل و مدیریت رشد نقدینگی، کاهش نوسانات ارزی، تنظیم‌گری بازار پول و ارز، هدایت منابع به بخش تولید و پشتیبانی از معیشت خانوارها استوار بوده است.
ایران‌ویو۲۴-اقتصادی
محمدرضا فرزین، توضیح داد که این سیاست‌ها از ابتدای تصدی مسئولیت او در سال ۲۰۲۳، در قالب «سیاست‌های تثبیت اقتصادی» با سه محور کنترل رشد نقدینگی، پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد و بازار ارز، و بازنگری مقررات آغاز شده و همگام با شرایط کشور ادامه یافته است. به گفته وی، اقدامات بانک مرکزی در حوزه ارزی شامل مدیریت مصارف ارزی، افزایش منابع در دسترس از طریق دیپلماسی اقتصادی، و بهبود انتظارات عمومی با پیش‌بینی‌پذیر کردن شرایط بوده است.
او از مهم‌ترین اقدامات این دوره را تقویت جایگاه مرکز مبادله ارز و طلا ایران برای مرجعیت قیمتی، ایجاد بازار ارز تجاری با تفکیک گروه‌های کالایی، افزایش حجم مبادلات رسمی، تسهیل تأمین انواع ارز، تصویب مقررات بازگشت ارز صادراتی، همسوسازی نقشه ارزی و تجاری، بهره‌برداری از منابع ارزی خارجی از طریق دیپلماسی پولی و بانکی، توسعه ابزارهای مالی، و کنترل ریسک‌های ناشی از نوسانات ارزی برشمرد.
رئیس‌کل بانک مرکزی افزود: برای مدیریت نقدینگی ـ که یکی از عوامل اصلی اثرگذار بر روند نرخ ارز است ـ از ابزارهای سیاست پولی رایج مانند عملیات بازار باز (ریپو)، تسهیلات قاعده‌مند، اعتبارگیری در سقف دالان بین‌بانکی و سپرده‌گذاری بانک‌ها در کف دالان استفاده شده است. همچنین سیاست کنترل مقداری ترازنامه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ با جدیت پیگیری شده که نتیجه آن کاهش قابل‌توجه رشد نقدینگی نسبت به دوره‌های پیشین بوده است.
به گفته فرزین، اجرای این سیاست‌ها در سال ۱۴۰۳ و ماه‌های آغازین ۱۴۰۴ اثرات محسوسی بر بازار ارز گذاشته است؛ نرخ ارز در بازار رسمی، یعنی مرکز مبادله ارز و طلا، با رشد ملایم و متناسب با واقعیات اقتصادی پیش رفته، هرچند بازار غیررسمی تحت تأثیر رویدادهای سیاسی و امنیتی دچار نوسان شده است.
وی به آمارهای تجاری نیز اشاره کرد و گفت: مازاد تراز تجاری ایران در سال ۱۴۰۲ معادل ۲۱ میلیارد دلار بود که با رشد ۵.۸ میلیارد دلاری در سال ۱۴۰۳ به ۲۶.۸ میلیارد دلار رسید. مازاد تراز پرداخت‌ها نیز از ۸.۶ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۲ به ۱۳.۸ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۳ افزایش یافت. این منابع ارزی برای خرید طلا از بازارهای جهانی استفاده شد و بانک مرکزی ایران از نظر حجم خرید کالا در میان پنج بانک مرکزی برتر جهان قرار گرفت که نتیجه آن رشد ۳۷ درصدی ذخایر طلای کشور بود.
فرزین ادامه داد: با وجود همه تحریم‌ها، همکاری‌های اقتصادی با دیگر کشورها، به‌ویژه همسایگان، اعضای اتحادیه و گروه بریکس، گسترش یافت. داده‌های آماری نیز نشان می‌دهد رشد تولید ناخالص داخلی «با» و «بدون نفت» در سال ۱۴۰۳ به ترتیب ۳.۱ و ۳ درصد بوده و اقتصاد ایران برای بیستمین فصل متوالی رشد مثبت را تجربه کرده است. رشد ارزش افزوده در همه بخش‌های اصلی اقتصاد شامل کشاورزی (۳.۶٪)، نفت و گاز (۴.۶٪)، صنایع و معادن (۲.۴٪) و خدمات (۳.۳٪) محقق شده است.
وی نتیجه‌گیری کرد: این دستاوردها بیانگر آن است که برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های انجام شده، با وجود شرایط تحریمی و جنگی، توانسته‌اند پایه‌ای برای ثبات پایدار اقتصادی بر اساس توان داخلی ایجاد کنند.
رئیس‌کل بانک مرکزی در پایان ابراز امیدواری کرد این اجلاس بتواند به تعمیق همکاری‌های پولی و بانکی کشورهای عضو و تسهیل تبادلات مالی و تجاری آن‌ها کمک کند.
