در حالی که رقابت جهانی در حوزه هوش مصنوعی به اوج رسیده است، ارتش آزادی‌بخش خلق چین در سکوتی استراتژیک مشغول طراحی نسل تازه‌ای از سامانه‌های اطلاعاتی است؛ «چشمان مصنوعی» که با تکیه بر هوش مصنوعی مولد، توانایی دیدن، تحلیل و تصمیم‌گیری را به سطحی بی‌سابقه می‌رسانند. پژوهشی تازه نشان می‌دهد پکن با ترکیب مدل‌های زبانی بومی و خارجی، به‌دنبال ساخت شبکه‌ای از سامانه‌های خودیادگیر است که می‌توانند داده‌های انسانی، سیگنالی و فضایی را در لحظه تحلیل کرده و به فرماندهان نظامی، تصویری پیش‌دستانه از میدان نبرد ارائه دهند — تحولی که می‌تواند موازنه اطلاعاتی در شرق آسیا و فراتر از آن را دگرگون کند.
ایران ویو24- بین الملل
پژوهش «چشمان مصنوعی: هوش مصنوعی مولد در سامانه اطلاعات نظامی چین» که در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۴۰۴ (۱۷ ژوئن ۲۰۲۵) منتشر شده، به تحلیل عمیق روندهای فناورانه و نظامی نوینی می‌پردازد که در چارچوب ارتش آزادی‌بخش خلق چین و صنایع دفاعی این کشور در حال شکل‌گیری است. این گزارش به‌طور خاص بر نقش و جایگاه هوش مصنوعی مولد و مدل‌های زبانی بزرگ در سامانه‌های اطلاعات نظامی تمرکز دارد و ابعاد فنی، عملیاتی و امنیتی آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.
در این گزارش آمده است که ارتش آزادی‌بخش خلق چین و مجتمع‌های صنعتی ـ دفاعی این کشور به‌صورت فزاینده‌ای در حال بهره‌گیری از فناوری‌های هوش مصنوعی مولد هستند تا کارآمدی چرخه اطلاعات نظامی خود را ارتقا دهند.
این فناوری با توانایی تولید، ترکیب و تحلیل داده‌های کلان، قادر است فرآیند جمع‌آوری، پردازش، تفسیر و تصمیم‌سازی اطلاعاتی را به‌صورت چشمگیری تسریع کند.
با وجود این، پژوهش یادشده هشدار می‌دهد که در کنار این مزایا، خطرات و چالش‌هایی نیز وجود دارد؛ از جمله وابستگی بیش‌ازحد به خروجی‌های سامانه‌های خودکار، خطاهای احتمالی در تولید داده‌های تحلیلی، و امکان سوء‌استفاده از محتوای جعلی در عملیات‌های فریب و نفوذ اطلاعاتی.
پژوهشگران با بهره‌گیری از منابع متنوعی از جمله مقالات علمی و رسانه‌ای وابسته به ارتش چین، مستندات ثبت اختراع، و داده‌های صنعتی مرتبط با بخش دفاعی، به تحلیل مسیرهای احتمالی توسعه این فناوری در ساختار نظامی چین پرداخته‌اند.
گزارش تأکید می‌کند که یافته‌های آن لزوماً بیانگر سیاست رسمی ارتش نیست، بلکه نمایانگر مسیرهای تحقیقاتی، آزمایشگاهی و راهبردی است که در حال شکل‌گیری در سطوح مختلف دفاعی چین می‌باشد.
بر اساس این گزارش، رسانه‌ها و پژوهشگران نظامی چین بر این باورند که هوش مصنوعی مولد می‌تواند تحولی بنیادین در سامانه اطلاعات نظامی ایجاد کند.
این فناوری قادر است به شکل چشمگیری:
- ظرفیت جمع‌آوری داده‌های اطلاعاتی را افزایش دهد،
- تحلیل داده‌های پیچیده و چندمنبعی را تسهیل کند،
- و در نهایت توان تصمیم‌سازی فرماندهان نظامی را در میدان نبرد ارتقا بخشد.
با این حال، تحلیلگران چینی نیز به محدودیت‌های ذاتی مدل‌های هوش مصنوعی عمومی اذعان دارند و بر ضرورت توسعه مدل‌های تخصصی تنظیم‌شده برای مأموریت‌های اطلاعاتی و نظامی تأکید کرده‌اند.
بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که ارتش چین و صنایع دفاعی آن در حال توسعه و به‌کارگیری مدل‌های زبانی بومی و تخصصی هستند که به‌طور خاص برای مأموریت‌های اطلاعاتی، شناسایی تهدیدات و تحلیل داده‌های چندمنبعی طراحی شده‌اند.
در این مسیر، چین از ترکیبی از مدل‌های بومی و خارجی بهره گرفته است.
مدل‌های خارجی که به‌احتمال زیاد مورد استفاده قرار گرفته‌اند شامل سامانه‌های توسعه‌یافته در شرکت‌های بزرگ فناوری غربی بوده‌اند، در حالی که مدل‌های داخلی از سوی شرکت دیپ‌سیک (DeepSeek)، دانشگاه تسینگهوا، شرکت ژیپو هوش مصنوعی (Zhipu AI) و رایانش ابری علی‌بابا توسعه یافته‌اند.
بر پایه درخواست‌های ثبت اختراع منتشرشده، ارتش چین سامانه‌ها و الگوریتم‌هایی طراحی کرده است که از هوش مصنوعی مولد برای انجام مأموریت‌های اطلاعاتی بهره می‌برند.
کاربردهای این سامانه‌ها شامل:
- تولید محصولات اطلاعات منابع باز (داده‌های عمومی و تحلیلی)،
- پردازش تصاویر ماهواره‌ای و شناسایی اهداف از راه دور،
- استخراج و طبقه‌بندی رویدادها از داده‌های پیچیده،
- و تحلیل داده‌های ترکیبی مربوط به رخدادهای نظامی و امنیتی است.
در یکی از این ثبت اختراع‌ها که در آذرماه ۱۴۰۳ (دسامبر ۲۰۲۴) به ثبت رسیده، یک مؤسسه پژوهشی وابسته به صنایع دفاعی دولتی چین طرحی را پیشنهاد کرده است که طی آن، داده‌های منابع باز، انسانی، سیگنالی، جغرافیایی و فنی در کنار هم برای آموزش یک مدل زبانی بزرگ نظامی به‌کار گرفته شوند.
هدف از این مدل، پشتیبانی از تمامی مراحل چرخه اطلاعاتی – از گردآوری داده تا تصمیم‌گیری عملیاتی – و ارتقای دقت تصمیم‌سازی در شرایط واقعی میدان نبرد عنوان شده است.
گزارش تصریح می‌کند که ارتش چین از اوایل سال ۲۰۲۵ به‌طور گسترده از مدل‌های هوش مصنوعی مولد بومی شرکت دیپ‌سیک در ساختارهای اطلاعاتی خود استفاده کرده است. یکی از پیمانکاران دفاعی چینی نیز مدعی شده است که مدلی مبتنی بر سامانه دیپ‌سیک برای مأموریت‌های منابع باز به ارتش تحویل داده است.
در عین حال، نگرانی فزاینده‌ای در میان نهادهای امنیتی چین وجود دارد مبنی بر اینکه سازمان‌های ضدجاسوسی خارجی ممکن است از همین فناوری برای تولید محتوای جعلی، جعل اسناد تحلیلی و فریب مأموران اطلاعاتی چینی استفاده کنند. گزارش می‌افزاید که نهادهای ضدجاسوسی چین نیز احتمالاً در حال بهره‌گیری متقابل از همین فناوری برای اجرای عملیات فریب و ضدنفوذ هستند.
در مجموع، پژوهش «چشمان مصنوعی» نمایانگر ورود چین به مرحله‌ای جدید از تحول فناورانه در سامانه‌های اطلاعات نظامی است. این تحول، تلفیقی از توان پردازش عظیم داده، یادگیری ماشینی، و مدل‌سازی شناختی مبتنی بر هوش مصنوعی مولد است که هدف آن افزایش دقت، سرعت و اثربخشی تصمیم‌سازی اطلاعاتی در سطح راهبردی و تاکتیکی می‌باشد.
در عین حال، این مسیر با چالش‌هایی همچون خطر تولید اطلاعات نادرست، آسیب‌پذیری در برابر عملیات سایبری، و مخاطرات اخلاقی و امنیتی همراه است. چین با تمرکز بر یکپارچه‌سازی داده‌های چندمنبعی و بومی‌سازی سامانه‌های هوش مصنوعی نظامی، درصدد است تا چشمان مصنوعی خود را برای رصد همه‌جانبه میدان‌های نبرد آینده گسترش دهد.
