در فضایی که مسیر دیپلماسی رسمی میان ایران و آمریکا مسدود به‌نظر می‌رسد، کانال‌های تماس غیرمستقیم بار دیگر فعال شده‌اند. منابع دو طرف تأیید می‌کنند این تماس‌ها ماهیت «مدیریتی» دارند، نه «مذاکره‌ای»؛ تلاشی برای کنترل بحران، نه دستیابی به توافق.
زهرا ترابی- ایران ویو24
در روزهای اخیر، اظهارات «استیو ویتکاف» — نماینده دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و مذاکره کننده با ایران — مبنی بر وجود تماس‌هایی با تهران، بار دیگر مسئله تعاملات غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده را در کانون توجه تحلیل‌گران قرار داده است. هم‌زمان، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، نیز ضمن تأیید برقراری تماس‌های غیرمستقیم و موردی، تأکید کرد که این ارتباط‌ها در چارچوب «مذاکرات رسمی» قرار نمی‌گیرد.
به گفته کارشناسان، تماس‌های اخیر بیشتر با هدف مدیریت بحران، رفع سوءتفاهم‌ها و جلوگیری از تشدید تنش‌ها انجام می‌شود. این تماس‌ها از منظر فنی، در چارچوب دیپلماسی بحران تعریف می‌شود؛ یعنی گفت‌وگوهایی محدود و موقت برای کنترل شرایط ناپایدار، نه مذاکرات ساختاری برای دستیابی به توافق جامع.
حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر باسابقه روابط بین‌الملل، در گفت‌وگو با ایران ویو۲۴ تأکید کرد: «ویتکاف رسماً اعلام کرده که تماس‌هایی میان دو طرف وجود دارد و تعاملاتی هم رد و بدل می‌شود؛ اما این تماس‌ها به معنای آغاز مذاکرات رسمی نیست. او هیچ‌گاه نگفته که فرآیند مذاکره آغاز شده است.»
بهشتی‌پور افزود: «ماهیت این تماس‌ها فوری، موردی و در راستای رفع سوءتفاهم‌هاست. در واقع هدف اصلی، مدیریت تنش‌ها و جلوگیری از انباشت بحران‌های جدید است، نه توافق بر سر پرونده‌های کلان. بنابراین، نباید اظهارات مقامات آمریکایی را به‌گونه‌ای تفسیر کرد که گویا مذاکرات همه‌جانبه‌ای در جریان است.»
چشم‌انداز دیپلماسی؛ بدون تغییر رویکرد واشنگتن، راهی به‌سوی مذاکره نیست
در بخش دیگری از گفت‌وگو، بهشتی‌پور با تأکید بر عدم تغییر در راهبرد ایالات متحده نسبت به ایران گفت:
«در حال حاضر هیچ نشانه‌ای از تغییر در رویکرد آمریکا دیده نمی‌شود. تا زمانی که واشنگتن بر کنترل کامل برنامه هسته‌ای ایران، محدودسازی توان موشکی و قطع ارتباط تهران با گروه‌های مقاومت اصرار دارد، زمینه‌ای برای آغاز مذاکرات رسمی فراهم نخواهد شد.»
او یادآور شد که تجربه توافق برجام نیز تنها زمانی شکل گرفت که طرف آمریکایی از برخی خواسته‌های حداکثری خود عقب‌نشینی کرد و رویکردی تعامل‌محور اتخاذ شد.
برداشت متفاوت از «راه‌حل دیپلماتیک»
در حالی که ویتکاف مدعی «امید به یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک بلندمدت با تهران» شده است، بهشتی‌پور معتقد است برداشت طرفین از مفهوم دیپلماسی کاملاً متفاوت است. این کارشناس با سابقه می گوید:
«از نگاه آمریکایی‌ها، راه‌حل دیپلماتیک یعنی پذیرش خواسته‌های واشنگتن توسط تهران؛ در حالی که از دید ایران، دیپلماسی باید بر مبنای منافع مشترک و احترام متقابل باشد. صلحی که با فشار و تهدید شکل بگیرد، ناپایدار است و با تغییر قدرت، از بین می‌رود.»
با توجه به مواضع رسمی دو طرف و تأکید مقامات ایرانی بر ماهیت محدود و غیرسیاسی تماس‌ها، می‌توان نتیجه گرفت که هیچ فرآیند مذاکره رسمی میان ایران و آمریکا در جریان نیست. تماس‌های اخیر بیشتر در چارچوب مدیریت تنش‌های امنیتی، تبادل پیام‌های اضطراری و جلوگیری از سوءمحاسبه‌ها ارزیابی می‌شود.
به گفته بهشتی‌پور:
«گفت‌وگوهای مطرح‌شده از سوی آمریکایی‌ها در شرایط فعلی، بیشتر به‌معنای انتظار برای پذیرش یک‌طرفه شرایط از سوی ایران است. تا زمانی که چنین نگرشی حاکم باشد، احتمال آغاز مذاکرات واقعی بسیار اندک است — هرچند در عالم سیاست، هیچ احتمالی را نمی‌توان به‌طور کامل منتفی دانست.»
نتیجه‌گیری تحلیلی
بر اساس شواهد موجود، تماس‌های اخیر میان تهران و واشنگتن را باید در چارچوب مدیریت بحران و نه فرآیند مذاکره تفسیر کرد. در فضای فعلی، ساختار تصمیم‌گیری در دو کشور — به‌ویژه در واشنگتن — هنوز آمادگی لازم برای بازتعریف روابط دوجانبه و ورود به گفت‌وگوهای جدید را ندارد. ایران نیز به دلیل تجربه جنگ 12 روزه در بحبوحه مذاکرات تهران و واشنگتن نسبت به حسن نیت آمریکا مطمئن نیست. در نتیجه، تا زمان تغییر معادله قدرت و رویکرد، مسیر دیپلماسی همچنان بسته خواهد ماند.
