نویسنده: سید احمد نکویی
خبرگزاری رویترز در گزارش اخیر خود از نامه‌ای محرمانه خبر داده که دولت موقت سوریه در پاسخ به فهرست هشت‌گانه شروط ایالات متحده برای کاهش احتمالی تحریم‌ها به واشنگتن ارسال کرده است. این نامه که محتوای آن برای اولین بار توسط رویترز افشا شده، نشان‌دهنده تلاش دمشق برای نشان دادن حسن نیت در قبال خواسته‌های آمریکا و همزمان حفظ مواضع خود در برخی مسائل کلیدی است. این گزارش تحلیلی به بررسی محتوای این نامه، زمینه‌های سیاسی و اقتصادی آن، و پیامدهای احتمالی آن برای آینده روابط سوریه و ایالات متحده می‌پردازد.
زمینه‌های اقتصادی و سیاسی
سوریه پس از ۱۴ سال جنگ داخلی با اقتصادی فروپاشیده و زیرساخت‌هایی ویران‌شده مواجه است. تحریم‌های سنگین ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا که با هدف فشار بر دولت بشار اسد وضع شده بودند، همچنان مانع اصلی بازسازی اقتصادی این کشور هستند. در ژانویه ۲۰۲۵، ایالات متحده معافیت شش‌ماهه‌ای برای برخی تحریم‌ها صادر کرد تا جریان کمک‌های بشردوستانه را تسهیل کند، اما این اقدام تأثیر محدودی داشته است. در مقابل، واشنگتن فهرستی از هشت شرط را به دمشق ارائه کرده که تحقق آن‌ها می‌تواند به تمدید دوساله معافیت‌ها و حتی معافیت‌های جدید منجر شود.
این شروط شامل مواردی چون نابودی کامل ذخایر تسلیحات شیمیایی، جلوگیری از انتصاب اتباع خارجی در مناصب ارشد حکومتی، نظارت بر فعالیت گروه‌های فلسطینی، و اجازه به آمریکا برای انجام عملیات ضدتروریستی در خاک سوریه است. این خواسته‌ها نشان‌دهنده اولویت‌های استراتژیک آمریکا در منطقه، از جمله تضمین امنیت رژیم صهیونیستی و محدود کردن نفوذ گروه‌های مسلح غیرکنترل‌شده هستند.
محتوای نامه سوریه
بر اساس نسخه‌ای از نامه که رویترز به آن دسترسی پیدا کرده، دولت موقت سوریه اعلام کرده که اکثر شروط آمریکا را اجرا کرده یا در حال اجرای آن‌هاست. نکات کلیدی این نامه عبارت‌اند از:
ـ تعهد به عدم تهدید اسرائیل: دمشق در نامه تأکید کرده که اجازه نخواهد داد خاک سوریه به منبعی برای تهدید علیه هیچ طرفی، از جمله اسرائیل، تبدیل شود. این تعهد با توجه به سابقه حمایت دولت اسد از گروه‌های مقاومت مانند حزب‌الله و جهاد اسلامی، گامی قابل‌توجه در جهت تغییر سیاست خارجی سوریه محسوب می‌شود.
ـ اقدامات در زمینه تسلیحات شیمیایی: سوریه جزئیاتی از همکاری خود با سازمان منع تسلیحات شیمیایی ارائه کرده و اعلام کرده که در حال نابودی ذخایر باقی‌مانده تسلیحات شیمیایی است. این موضوع یکی از حساس‌ترین خواسته‌های آمریکا بوده و نشان‌دهنده تلاش دمشق برای جلب اعتماد جامعه بین‌المللی است.
ـ ایجاد دفتر ارتباطی برای یافتن اتباع مفقود آمریکایی: دولت موقت سوریه متعهد شده که دفتری در وزارت خارجه برای پیگیری وضعیت روزنامه‌نگار آمریکایی، آستین تیس، و دیگر اتباع مفقود آمریکایی ایجاد کند. این اقدام می‌تواند به بهبود روابط دیپلماتیک با واشنگتن کمک کند.
ـ موضع‌گیری محتاطانه در مورد جنگجویان خارجی: در مورد شرط حذف جنگجویان خارجی از مناصب ارشد و ارتش، سوریه اعلام کرده که این موضوع نیازمند «مشاوره‌های گسترده‌تر» است. این پاسخ نشان‌دهنده حساسیت موضوع و پیچیدگی‌های داخلی در ساختار قدرت کنونی سوریه است.
ـ سکوت نسبی درباره عملیات ضدتروریستی آمریکا: نامه در مورد اجازه به آمریکا برای انجام حملات ضدتروریستی در خاک سوریه اظهارنظر صریحی نکرده، که می‌تواند نشانه‌ای از مقاومت دمشق در برابر واگذاری بخشی از حاکمیت ملی باشد.
تحلیل پاسخ سوریه
پاسخ سوریه به شروط آمریکا ترکیبی از همکاری و احتیاط است. تعهد به عدم تهدید رژیم صهیونیستی و همکاری در زمینه تسلیحات شیمیایی بیانگر تمایل دمشق به عادی‌سازی روابط با غرب و جلب حمایت بین‌المللی برای بازسازی کشور است. این مواضع با اظهارات اخیر مقامات سوری، از جمله سخنرانی وزیر خارجه، اسعد الشبانی، در شورای امنیت سازمان ملل همخوانی دارد.
با این حال، پاسخ محتاطانه در مورد جنگجویان خارجی و عملیات ضدتروریستی آمریکا نشان‌دهنده محدودیت‌های دولت موقت در اجرای برخی شروط است. حضور جنگجویان خارجی، به‌ویژه از گروه‌هایی مانند تحریرالشام، در ساختار قدرت کنونی سوریه پیچیدگی‌هایی ایجاد کرده که رفع آن‌ها نیازمند مذاکرات داخلی و توافق با بازیگران منطقه‌ای است. همچنین، مقاومت در برابر اجازه دادن به عملیات نظامی آمریکا می‌تواند ناشی از نگرانی‌های دمشق درباره واکنش‌های داخلی و منطقه‌ای باشد.
پیامدهای احتمالی
روابط سوریه و آمریکا: پاسخ مثبت سوریه به اکثر شروط می‌تواند زمینه‌ساز مذاکرات بیشتر و حتی کاهش محدود تحریم‌ها باشد. با این حال، اظهارات سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مبنی بر عدم به‌رسمیت‌شناختن هیچ نهادی به‌عنوان دولت رسمی سوریه نشان‌دهنده رویکرد محتاطانه واشنگتن است. هرگونه عادی‌سازی روابط به اقدامات عملی دولت موقت بستگی خواهد داشت.
بازسازی اقتصادی: کاهش تحریم‌ها می‌تواند به تزریق منابع مالی به اقتصاد سوریه و جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کند. با این حال، بدون پیشرفت در مذاکرات با آمریکا و رفع موانع سیاسی، چشم‌انداز بازسازی همچنان مبهم خواهد بود.
مناسبات منطقه‌ای: تعهد سوریه به عدم تهدید اسرائیل و نظارت بر گروه‌های فلسطینی می‌تواند به کاهش تنش‌ها با اسرائیل و بهبود روابط با برخی کشورهای عربی منجر شود. با این حال، این موضوع ممکن است واکنش منفی گروه‌های مقاومت و حامیان آن‌ها را در پی داشته باشد.
چالش‌های داخلی: اجرای شروط آمریکا، به‌ویژه در مورد جنگجویان خارجی، می‌تواند به تنش‌های داخلی در سوریه دامن بزند. دولت موقت تلاش می کند تا بین جلب حمایت بین‌المللی و حفظ ثبات داخلی تعادل برقرار کند.
نتیجه‌گیری
نامه سوریه به ایالات متحده نشانه‌ای از تلاش دمشق برای خروج از انزوای بین‌المللی و بازسازی کشور است. پاسخ مثبت به اکثر شروط آمریکا، به‌ویژه در زمینه تسلیحات شیمیایی و تعهد به عدم تهدید رژیم صهیونیستی، می‌تواند درهای مذاکرات دیپلماتیک را باز کند. با این حال، موانع موجود در اجرای برخی شروط، مانند حذف جنگجویان خارجی و اجازه به عملیات نظامی آمریکا، نشان‌دهنده چالش‌های پیش روی دولت موقت است. آینده روابط سوریه و آمریکا به توانایی دمشق در اجرای تعهداتش و رویکرد واشنگتن در ارزیابی این اقدامات بستگی خواهد داشت.
