در آستانه برگزاری نشست جدید میان ایران و کشورهای اروپایی، پرسش‌های جدی درباره توانایی اروپا برای نقش‌آفرینی در احیای توافق هسته ای و جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه مطرح شده است. کریمی کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است اروپا نه اراده کافی و نه ابزار مؤثر برای تغییر معادلات هسته‌ای ایران در اختیار دارد و بیشتر در موقعیتی انفعالی به‌سر می‌برد.
زهرا ترابی، ایران ویو24
دکتر ساسان کریمی کارشناس مسائل بین المللی در گفتگو با ایران ویو24، در خصوص اینکه، باتوجه به گفتگوی تلفنی روز جمعه (31 مرداد) بین وزرای خارجه ایران، تروئیکای اروپایی و نماینده اتحادیه اروپا و نشست معاونان وزرای خارجه آنها در وین، آیا می تواند یک گام به جلو در روابط پر چالش ایران و اروپا باشد؛ پاسخ داد: به نظر من، این نشست الزاماً به معنای یک گام به جلو نیست. ایران و اروپا هر دو در موقعیت دشواری قرار دارند. حتی در موضوع مکانیزم حل‌وفصل اختلافات برجام که همان مکانیسم ماشه یا Snapback است ـ هر دو طرف در وضعیت حساسی به سر می‌برند. ایران ضرورتی برای اجرای این مکانیسم نمی‌بیند و اروپایی‌ها نیز می‌دانند که این آخرین ابزار دیپلماتیک‌شان در قبال پرونده هسته‌ای ایران بشمار می آید و اگر از آن استفاده کنند، نقش خود را عملاً از دست خواهند داد.
وی ادامه داد: از این‌رو دوگانگی هم ایران و هم اروپا شکل گرفته است و می‌خواهند از این بحران خارج شوند. اما نمی‌خواهند دارایی‌های فعلی‌شان را از دست بدهند. اروپایی‌ها به‌دنبال تنظیم دیدگاه‌های تازه هستند اما ایران تمایلی به تمدید یا اجرای سازوکارهای جدید ندارد، چرا که اولاً صلاحیت قانونی اروپا را در این حوزه نمی‌پذیرد، ثانیاً بر این باور است که اروپا بدون نظر آمریکا توان تصمیم‌گیری ندارد.
کریمی اضافه کرد: ایران به‌خوبی می‌داند اروپایی‌ها توانایی امتیازدهی مؤثر در حوزه رفع تحریم‌ها را ندارند، زیرا تحریم‌های اصلی از سوی آمریکا اعمال شده و اروپا ابزار حقوقی برای لغو آنها را ندارد. اروپایی‌ها در وضعیت انزوا و ضعف قرار گرفته‌اند؛ چه در موضوع ایران، چه در اوکراین و چه در غزه. آنها به‌طور کلی در موقعیتی منفعل هستند و نمی‌توانند خود را به‌عنوان یک بازیگر مستقل و قدرتمند معرفی کنند.
این کارشناس با اشاره به اینکه آیا اراده ایی از سوی اروپایی ها برای حل مسائل هسته ایی از طریق مذاکره وجود ندارد گفت: اراده شاید باشد، اما توانش نیست. اروپا تنها یک کارت در دست دارد و آن، باقی ماندن در چارچوب برجام و استفاده از سازوکار حل اختلاف است. با همین ابزار می‌خواهند در معادلاتی که آمریکا از زمان ترامپ از آن خارج شد، دوباره وارد شوند. با این حال قدرت و ابتکار کافی برای پیشبرد یک راه‌حل پایدار ندارند. نهایتاً شاید بتوانند در موضوعات مشخص مانند مکانیسم ماشه وارد عمل شوند، اما باز هم بدون چراغ سبز آمریکا به جایی نخواهند رسید.
کریمی با اشاره به نیت تروئیکای اروپایی برای فعال شدن مکانیسم ماشه پاسخ داد: اروپایی‌ها نه می‌خواهند این ابزار را کاملاً از دست بدهند و نه مایلند آن را به‌طور کامل فعال کنند. تلاش آنها این است که این ابزار را در اختیار داشته باشند تا در زمان مناسب از آن استفاده کنند. به همین دلیل بحث تمدید یا تعویق در نشست‌های جاری مطرح است. البته جمهوری اسلامی ایران با تمدید مشروط مخالف است و همین مسئله کار را پیچیده‌تر می‌کند.
او در خصوص نشست معاونین وزاری خارجه ایران و تروئیکای اروپایی در ژنو و اینکه آیا کمک به تعویق مکانیسم ماشه می کند بیان کرد: بله، چنین احتمالی وجود دارد. برای تمدید زمان انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ نیازی به موافقت ایران نیست، چرا که ایران عضو شورای امنیت نیست. این تصمیم با رأی اعضای دائم و غیردائم شورا اتخاذ خواهد شد. با این حال اروپایی‌ها ترجیح می‌دهند راه‌حلی خلاقانه پیدا کنند که هم نظر ایران تا حدی جلب شود و هم منافع خودشان حفظ گردد.
کریمی در پایان در پاسخ به این سوال، یکی از موضوعاتی که قرار است در نشست ژنو بررسی شود موضوع رفع تحریم هاست؛ پاسخ داد: اروپا در رفع تحریم‌ها اختیاری ندارد. تحریم‌ها عمدتاً آمریکایی هستند و دولت آمریکا تاکنون هیچ نشانه‌ای از آمادگی برای لغو تحریم‌های هسته‌ای نشان نداده است. بنابراین، اروپا تنها می‌تواند نقش تسهیل‌گر ایفا کند اما قدرت اجرایی لازم را برای رفع تحریم‌ها ندارد.
