دانشمندان اخیراً جرم میان‌ستاره‌ای نادری را شناسایی کرده‌اند که به‌عنوان سومین نمونه تاییدشده وارد سامانه خورشیدی شده است. این شی که به نام ۳I/ATLAS شناخته می‌شود، قطر هسته‌ای در حدود ۱۱ کیلومتر دارد و ممکن است یکی از قدیمی‌ترین اجرام آسمانی باشد که تاکنون دیده شده است.
تهران-ایران‌ویو۲۴
کشف و ویژگی‌ها
در تاریخ «۱ ژوئیه ۲۰۲۵»، تلسکوپ ATLAS در شیلی، شیء غیرمعمولی را شناسایی کرد که مسیر حرکت و سرعت آن نشان می‌دهد از فضای میان‌ستاره‌ای آمده است. این جرم که در ابتدا با شناسه A11pl3Z شناخته می‌شد، بعدها تحت عنوان رسمی ۳I/ATLAS یا C/2025 N1 (ATLAS) تایید شد و به‌عنوان سومین جرم میان‌ستاره‌ای شناخته‌شده بعد از ʻOumuamua (۲۰۱۷) و Borisov (۲۰۱۹) ثبت گردید .
سرعت و مسیر حرکت
این جرم با سرعتی معادل حدود ۲۱۰٬۰۰۰ کیلومتر در ساعت (تقریباً ۶۱ کیلومتر بر ثانیه) در سامانه خورشیدی به سوی خورشید حرکت می‌کند. مسیر این جسم، یک مدار کمانی (هیبربولیک) است که با نیروی گرانش خورشید پیوند گرانشی ندارد و نشان‌دهنده منشأ میان‌ستاره‌ای آن است .
اندازه و ساختار
تصاویر گرفته‌شده توسط رصدخانه Vera C. Rubin قطر هسته این جرم را در حدود ۱۱.۲ کیلومتر تخمین زده‌اند که آن را بزرگ‌ترین جسم میان‌ستاره‌ای ثبت‌شده تاکنون معرفی می‌کند . همچنین تصاویر تلسکوپ Gemini North جزئیات ضخیم بودن کما و پوشش گردوغبار آن را نشان می‌دهد.
ترکیب شیمیایی و سن احتمالی
مطالعات طیفسنجی نشان می‌دهند که ۳I/ATLAS حاوی یخ آبی بسیار خالص و مخلوطی از مولکول‌های آلی، سیلیکات‌ها و مواد کربنی است. برخی تخمین‌ها نشان می‌دهند این جرم ممکن است تا ۷ میلیارد سال سن داشته باشد—پیش‌تر از تشکیل سامانه خورشیدی ما—که اگر تأیید شود، می‌تواند قدیمی‌ترین دنباله‌دار مشاهده‌شده باشد .
آینده مشاهده و اهمیت
قرار است ۳I/ATLAS در انتهای اکتبر ۲۰۲۵ به نزدیک‌ترین فاصله خود به خورشید (حدود ۱.۳۵ واحد نجومی) برسد. در این زمان، احتمال تشکیل دنباله و افزایش روشنایی وجود دارد که رصدهای آن تا پایان سال ادامه خواهد یافت.
گروهی از پژوهشگران نيز با استفاده از تلسکوپ‌های ماورا بنفش هابل و JWST قصد دارند طیفسنجی پیشرفته انجام داده و جزئیات بیشتری از ساختار شیمیایی و ترکیبات آن را مشخص کنند .
دیدگاه‌های جنجالی
برخی دانشمندان از جمله آوی لوب از دانشگاه هاروارد فرض کرده‌اند ممکن است ۳I/ATLAS جسمی هوشمند یا فناوری بیگانه باشد؛ فرضیاتی که بر اساس مدار غیرمعمول و سرعت بسیار بالا مطرح شده‌اند، اما توسط اکثر محققان رد شده و به‌عنوان داستانی علمی‌تخیلی تلقی می‌شوند. شواهد موجود رفتار طبیعی این جرم به‌عنوان یک دنباله‌دار را اثبات می‌کنند.
جمع‌بندی
کشف ۳I/ATLAS گامی بزرگ در درک ترکیب اجرام میان‌ستاره‌ای و تاریخ بشر بیان می‌کند. با ترکیبی از ترکیبات اورگانیک و یخ با سن احتمالی میلیاردساله، و مسیر هیبربولیک غیرقابل بازگشت، این جرم علمی‌ترین فُرصتی است برای بررسی منشأ ماده در کهکشان و درک بهتر فیزیک اجرام دورافتاده.
