رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در سخنرانی خود در دانشگاه پلی‌تکنیک فدرال لوزان (EPFL) سوئیس با اشاره به افزایش گرایش جهانی به فناوری هسته‌ای، تأکید کرد که تنها راه بازسازی اعتماد میان ایران و آژانس، تداوم بازرسی‌های دقیق و اعتمادسازی دیپلماتیک است. او در این نشست درباره کارکردهای چندگانه انرژی هسته‌ای، وضعیت نابرابر رژیم ان‌پی‌تی، حملات به تأسیسات ایران و جایگاه اسرائیل در نظام نظارتی جهانی سخن گفت.
ایران‌ویو۲۴-بین‌الملل
رافائل گروسی روز پنجشنبه در نشست تخصصی دانشگاه پلی‌تکنیک فدرال لوزان درباره نقش دیپلماسی هسته‌ای، چالش‌های امنیتی و فعالیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سخنرانی کرد و به پرسش‌های حاضران پاسخ داد. او در آغاز این گفت‌وگو گفت علاقه جهانی به انرژی هسته‌ای رو به افزایش است و جز آلمان، سایر کشورها یا همچنان از این فناوری استفاده می‌کنند یا در حال بازنگری سیاست‌های خود هستند؛ زیرا تردیدها نسبت به انرژی هسته‌ای کاهش یافته است.
مدیرکل آژانس تاکید کرد انرژی هسته‌ای تنها منبع تولید برق نیست، بلکه در درمان سرطان، مدیریت آب، پایش زیست‌محیطی و کاهش آلودگی پلاستیکی نیز کاربرد دارد؛ حوزه‌هایی که به‌ویژه برای کشورهای در حال توسعه حیاتی است.
او با اشاره به بحران‌های سیاسی و تهدیدهای هسته‌ای از جمله وضعیت نیروگاه زاپوریژیا در اوکراین گفت آژانس در چنین موقعیت‌هایی باید نقش «نظارتی و حضوری فعال» ایفا کند؛ به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران که درباره برنامه هسته‌ای آن نگرانی‌هایی وجود دارد.
بازسازی اعتماد با ایران در اولویت است
گروسی در ادامه سخنان خود به حملات صورت‌گرفته علیه تأسیسات هسته‌ای ایران توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی اشاره کرد و آن را اقدامی «تقریباً باورنکردنی» خواند. او تصریح کرد که توافق برجام که زمانی زیر نظارت آژانس اجرا می‌شد، به‌تدریج کنار گذاشته شد و این انحراف در نتیجه رفتارهای متقابل طرفین شکل گرفت و نهایتاً به درگیری کوتاه و خشونت‌آمیز منجر شد.
وی افزود: «اکنون تمرکز ما بر بازسازی اعتماد با ایران است؛ زیرا بدون نظام نظارت و بازرسی دقیق، هیچ فرصتی برای اعتماد مجدد وجود ندارد. اگر این روند متوقف شود، خطر بازگشت تنش‌ها و استفاده دوباره از زور افزایش خواهد یافت.» گروسی تأکید کرد آژانس از طریق گفت‌وگوهای آرام، غیررسمی و پشت‌پرده درصدد حفظ ثبات در منطقه است؛ منطقه‌ای که هم‌اکنون نیز از خشونت رنج می‌برد.
اسرائیل در نظام بازرسی آژانس خارج از چارچوب است
در بخش دیگری از سخنان، از گروسی درباره فقدان نظارت آژانس بر برنامه هسته‌ای اسرائیل پرسیده شد. وی پاسخ داد: «آژانس اجازه ورود و بازرسی از تأسیسات راهبردی اسرائیل را ندارد؛ این محدودیت ناشی از عدم عضویت آن کشور در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) است.»
او با توضیح تاریخچه شکل‌گیری ان‌پی‌تی گفت این معاهده برای جلوگیری از افزایش تعداد کشورهای دارای سلاح هسته‌ای طراحی شد و فقط پنج کشور عضو دائم شورای امنیت به عنوان قدرت هسته‌ای شناخته شدند. کشورهای دیگر به طور داوطلبانه پذیرفتند که از ساخت سلاح هسته‌ای خودداری کنند و در مقابل، از فناوری صلح‌آمیز بهره‌مند شوند.
گروسی با اشاره به اینکه چهار کشور (هند، پاکستان، رژیم صهیونیستی و کره‌شمالی) از پذیرش این نظام خودداری کرده‌اند، افزود: «عده‌ای این وضعیت را ناعادلانه می‌دانند، زیرا ایران بازرسی می‌شود اما اسرائیل نه. واقعیت این است که اسرائیل سیاست “ابهام هسته‌ای” را در پیش گرفته و نه وجود سلاح را تأیید می‌کند و نه انکار؛ بنابراین دسترسی ما محدود به تأسیسات غیرنظامی است.»
وی اذعان کرد جهان امروز عادلانه نیست و وظیفه نهادهای نظارتی بین‌المللی کاهش خطرات و مدیریت درگیری‌ها برای حفظ ثبات جهانی است.
ایران سلاح هسته‌ای ندارد؛ دانش را نمی‌توان نابود کرد
در بخش دیگری از نشست، گروسی در پاسخ به پرسشی درباره نقش آژانس در حملات اخیر آمریکا به ایران گفت: «آژانس نهادی متعهد به صلح است. انتشار گزارش‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران بخشی از وظایف ماست و هیچ‌گاه محرک درگیری نبوده است.»
او با اشاره به گزارش اخیر خود افزود: «در این گزارش به‌روشنی تأکید کرده‌ام که ایران نه سلاح هسته‌ای دارد و نه برنامه اختصاصی برای ساخت آن. البته در زمینه شفافیت اطلاعات، هنوز نقاط مبهمی وجود دارد.»
مدیرکل آژانس گفت: «آنچه تخریب شد، زیرساخت‌ها بود اما دانش علمی ایران باقی مانده است؛ و اگر تهران اراده کند، می‌تواند ظرفیت‌های هسته‌ای خود را بازسازی کند.»
گروسی ضمن تأکید بر رویکرد دیپلماتیک افزود: «در تلاشیم اجزای یک توافق جدید را گرد هم آوریم. نشانه‌هایی از اراده برای همکاری در ایران و آمریکا دیده می‌شود و گفت‌وگوهای با آقای ویتکاف و سایر مقامات ادامه دارد. هدف ما تثبیت شرایط و بازگرداندن اعتماد است.»
او در پایان گفت: «دانش را نمی‌توان نابود کرد، اما بی‌اعتمادی می‌تواند آینده را تهدید کند. تنها راه پایدار، دیپلماسی و همکاری است.»
