در میانه جابه‌جایی بزرگ قدرت در جهان، پیوستن ایران به «بریکس پلاس» تنها یک حرکت اقتصادی نیست؛ بلکه گامی راهبردی برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های شرق و غرب، و بازتعریف جایگاه تهران در نظم چندقطبی آینده است.
تهران-ایران ویو24
ظهور گروه بریکس (BRICS) به عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگران در نظم جهانی جدید، نشان‌دهنده تغییرات بنیادین در توزیع قدرت و اقتصاد جهانی است. کشورهای عضو این گروه – برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی – با توسعه همکاری‌های اقتصادی و سیاسی، در تلاش برای ایجاد یک بلوک تأثیرگذار و جایگزین نسبی برای نظام تحت رهبری غرب هستند.
در این میان، بحث درباره ورود ایران به «بریکس پلاس» به عنوان عضو توسعه‌یافته‌تر، نه تنها از منظر اقتصادی بلکه از دیدگاه ژئوپلیتیکی نیز اهمیت قابل توجهی دارد. پرسشی که مطرح است این است که ورود ایران به این ساختار چه معنایی دارد و آیا تهران می‌تواند به عنوان پلی میان شرق و غرب ایفای نقش کند؟بریکس پلاس، که به دنبال توسعه و گسترش عضویت در گروه اصلی بریکس است، قصد دارد نفوذ خود را در میان کشورهای نوظهور و اقتصادهای در حال توسعه افزایش دهد.
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک، منابع عظیم انرژی، جمعیت قابل توجه و نقش منطقه‌ای‌اش، گزینه‌ای جذاب برای این مجموعه به شمار می‌رود. در واقع، عضویت ایران در بریکس پلاس می‌تواند دریچه‌ای تازه برای گسترش تعاملات اقتصادی و سیاسی با بازیگران مهم جهانی باز کند و موجب کاهش انزوای اقتصادی و سیاسی کشور در سطح بین‌المللی شود.
اقتصاد ایران، باوجود چالش‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، ظرفیت‌های بالقوه بالایی دارد که می‌تواند در چارچوب همکاری‌های بریکس به شکلی مؤثر به کار گرفته شود. به ویژه در حوزه انرژی، ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان، می‌تواند نقش کلیدی در تأمین انرژی بازارهای نوظهور و توسعه‌یافته اعضای بریکس ایفا کند. این امر نه تنها فرصت‌های سرمایه‌گذاری و صادرات را برای ایران فراهم می‌آورد، بلکه زمینه‌ساز توسعه فناوری‌های نوین انرژی و همکاری‌های علمی میان اعضا خواهد بود.
از سوی دیگر، ایران با دارا بودن شبکه گسترده‌ای از روابط دیپلماتیک و نفوذ منطقه‌ای، می‌تواند به عنوان یک پل ارتباطی میان بازیگران شرق‌گرا و غرب‌گرای منطقه عمل کند. این ظرفیت به ویژه در شرایطی که تنش‌های ژئوپلیتیکی میان قدرت‌های جهانی افزایش یافته است، اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند. تهران می‌تواند از طریق دیپلماسی فعال و نقش‌آفرینی متوازن، به ایجاد فرصت‌های دیپلماتیک و تجاری برای خود و دیگر اعضای بریکس کمک کند و تعادل جدیدی در معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برقرار سازد.
با این حال، ورود ایران به بریکس پلاس با چالش‌های قابل توجهی نیز همراه است. نخستین و مهم‌ترین چالش، فشار تحریم‌های اقتصادی است که به رغم برخی تدابیر برای دور زدن آن‌ها، همچنان مانعی بزرگ در مسیر گسترش روابط اقتصادی ایران با سایر کشورها است. از این رو، موفقیت ایران در بهره‌برداری از ظرفیت‌های بریکس مستلزم طراحی و اجرای راهکارهای نوآورانه در زمینه مالی و تجاری است که بتواند تحریم‌ها را به حداقل برساند.
علاوه بر آن، ایران باید توانایی خود در ارتقاء استانداردهای اقتصادی، شفافیت و جذب سرمایه خارجی را افزایش دهد تا بتواند جایگاه خود را به عنوان یک عضو موثر حفظ کند.چالش دوم به سیاست‌های داخلی و منطقه‌ای ایران مربوط می‌شود. تهران نیازمند حفظ تعادل میان منافع ملی، تعهدات منطقه‌ای و الزامات همکاری‌های بین‌المللی است. اختلاف‌نظرهای داخلی در زمینه سیاست‌های اقتصادی و دیپلماتیک، همچنین رقابت‌های منطقه‌ای، می‌تواند توانایی ایران در ایفای نقش موثر در بریکس را کاهش دهد.
بنابراین، وفاق ملی و هماهنگی راهبردی میان نهادهای مختلف سیاسی و اقتصادی از اهمیت حیاتی برخوردار است.از منظر ژئوپلیتیکی، ایران باید راهبردی اتخاذ کند که ورود به بریکس پلاس را نه به منزله قطع ارتباط با غرب، بلکه به عنوان فرصتی برای تنوع‌بخشی به شرکای استراتژیک خود بپندارد. این رویکرد چندجانبه‌گرایانه می‌تواند ایران را از انزوای سیاسی و اقتصادی نجات داده و در عین حال امکان بهره‌گیری همزمان از ظرفیت‌های مختلف جهانی را فراهم کند. به بیان دیگر، تهران می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های بریکس، علاوه بر تحکیم روابط با شرکای شرقی، قدرت چانه‌زنی خود را در مواجهه با غرب افزایش دهد.
در نهایت، ورود ایران به بریکس پلاس می‌تواند نمادی از تغییر در ساختار قدرت جهانی باشد؛ نمادی از تمایل کشورهای در حال توسعه به خلق نظم جدیدی که در آن عدالت اقتصادی و سیاسی بیشتر رعایت شود و کشورهای مستقل فرصت بیشتری برای تعیین سرنوشت خود داشته باشند. ایران با تکیه بر تاریخ طولانی دیپلماسی، مقاومت در برابر فشارهای خارجی و منابع غنی خود، می‌تواند سهمی شایسته در این فرایند ایفا کند.
بنابراین، عضویت ایران در بریکس پلاس فراتر از یک دستاورد اقتصادی صرف است؛ این گامی راهبردی برای بازتعریف جایگاه تهران در نظم جهانی در حال تحول است. با این حال، تحقق این هدف مستلزم اقدام هماهنگ و هدفمند در سیاست داخلی و خارجی ایران است که بتواند فرصت‌های ناشی از چندقطبی شدن جهان را به دست آورد و محدودیت‌های فعلی را به تدریج کاهش دهد.
بنابراین، عضویت ایران در بریکس پلاس فراتر از یک دستاورد اقتصادی صرف است؛ این گامی راهبردی برای بازتعریف جایگاه تهران در نظم جهانی در حال تحول است. با این حال، تحقق این هدف مستلزم اقدام هماهنگ و هدفمند در سیاست داخلی و خارجی ایران است که بتواند فرصت‌های ناشی از چندقطبی شدن جهان را به دست آورد و محدودیت‌های فعلی را به تدریج کاهش دهد.
