سه هفته پس از دیدار تاریخی رجب‌طیب اردوغان و دونالد ترامپ در کاخ سفید، سکوت آنکارا دربارهٔ پرونده سوریه از شکست سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه حکایت دارد؛ جایی که معادلات شمال سوریه برخلاف خواست آنکارا، در مسیر جدیدی حرکت می‌کند.
علی حیدری- کارشناس مسائل ترکیه
با گذشت سه هفته از دیدار رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، با دونالد ترامپ، همتای آمریکایی‌اش در کاخ سفید که بعد از ۶ سال حاصل شد، پرونده‌هایی بین دو طرف بررسی شده که هنوز جزئیاتی از برخی از آن‌ها منتشر نشده است.
در حالی‌که موضوع غزه به‌تفصیل از سوی طرفین، پس از دیدار مورد اشاره قرار گرفته و رسانه‌ای شده است، موضوعاتی مانند سرنوشت جنگنده‌های اف-۳۵ و اف-۱۶ و همچنین وضعیت سوریه، به‌ویژه از سوی طرف ترک، مسکوت مانده است.
دربارهٔ پروندهٔ سوریه، اگرچه جزئیاتی از آن در دیدار طرفین رسانه‌ای نشده، اما با توجه به نشانه‌های بروز‌یافته طی سه هفتهٔ گذشته می‌توان گفت که این پرونده آن‌طور که آنکارا می‌خواست، پیش نرفته است.
-
بر اساس سنت رسانه‌ای در ترکیه، اگر موضوعی در سیاست خارجی مطابق با خواست یا سیاست اردوغان پیش برود، فضای رسانه‌ای در ترکیه مملو از بازتاب چنین موفقیتی شده و شبانه‌روز کارشناسان و رسانه‌ها به بررسی ابعاد مختلف این موفقیت می‌پردازند. در موضوع سوریه، اگرچه این پرونده در مذاکرات اردوغان و ترامپ بررسی شده، اما کوچک‌ترین جزئیاتی از آن منتشر نشده که نشان می‌دهد مطابق میل اردوغان نبوده است.
-
بعد از این دیدار، نشستی با حمایت تام باراک، سفیر آمریکا در ترکیه و نمایندهٔ ویژهٔ ترامپ دربارهٔ سوریه، بین سران نیروهای دموکراتیک سوریه (ی‌پ‌گ) و دمشق برگزار شد. پس از این نشست، رسانه‌های سوری و ترکی از توافق دمشق و قسد برای حضور نیروهای قسد تحت لوای ارتش این کشور در حسکه، رقه و دیرالزور خبر دادند که البته مورد تکذیب دمشق نیز قرار نگرفت. در این توافق، علاوه بر کنترل امنیتی‌ـ‌نظامی این سه منطقه توسط کردها، مقرر شد که مسئولان ادارهٔ منطقه نیز از نیروهای محلی آن انتخاب شوند. این وضعیت با آنچه ترکیه به‌دنبالش بود، یعنی ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه و هضم آن‌ها، مغایر است. ترکیه به این اتفاق هیچ واکنش رسمی نشان نداده است.
-
مقامات سیاسی‌ـ‌امنیتی سوریه، که عبارت‌اند از وزیر خارجه، وزیر دفاع و وزیر اطلاعات دولت موقت سوریه، پیش و پس از هر دیدار با سران قسد، به دیدار همتایان خود در آنکارا رفته و خط‌مشی خود را مورد ارزیابی و هماهنگی قرار می‌دهند. این وضعیت نشان می‌دهد که ترکیه از روند موجود آگاه بوده، اما واکنش تندی به تحولات جاری نشان نداده است.
-
اگرچه چند ماه پیش تام باراک تأکید کرده بود که در سوریه باید یک ارتش وجود داشته باشد و فدرالیسم بی‌معناست، اکنون تغییر موضع داده و بر تمرکززدایی در حکومت سوریه تأکید دارد که این موضوع به‌نوعی تغییر سیاست قبلی و ایجاد فضای بازتر برای نیروهای دموکراتیک سوریه است.
-
مظلوم عبدی، فرماندهٔ قسد، نیز پس از دیدار اخیرش با احمد الشرع، رئیس دولت موقت سوریه در دمشق، اعلام کرد که نیروهای ما در ارتش سوریه یک رکن اساسی و عنصر اصلی خواهند بود. این اظهارات بدین معناست که قسد با حفظ ماهیت خود در ارتش سوریه حضور خواهد داشت.
-
کنگرهٔ آمریکا در بودجهٔ سال ۲۰۲۶ خود در بخش نظامی، مبلغ ۱۳۰ میلیون دلار بودجه برای نیروهای دموکراتیک سوریه در نظر گرفته است که نشان می‌دهد واشنگتن، برخلاف ترکیه، قصد انحلال این گروه مسلح را نداشته و روی آن‌ها همچنان حساب باز کرده است.
نگاهی به موارد بالا نشان می‌دهد که روند تحولات در شمال سوریه مطابق با خواسته‌های آنکارا پیش نمی‌رود و اردوغان که تمایل ندارد با ترامپ از درِ مخالفت برخیزد، مجبور شده فعلاً سکوت کند یا دست‌کم در ظاهر مخالفت جدی با روند فعلی نداشته باشد. به‌ویژه این‌که در اظهارات اخیرش دربارهٔ نیروهای قسد، از آن‌ها به‌عنوان تروریست یا تجزیه‌طلب یاد نمی‌کند. اگرچه هاکان فیدان، وزیر خارجه، و یاشار گولر، وزیر دفاع، طی هفته‌های گذشته بارها تأکید کرده‌اند که نیروهای قسد باید در ارتش سوریه ادغام شده و از حکومت بر مناطق شمالی سوریه دست بردارند و در غیر این صورت با واکنش ارتش ترکیه مواجه خواهند شد، اما به نظر می‌رسد در بخش شمالی سوریه باید شاهد نوعی ساختار اداری باشیم که در دورهٔ بشار اسد و با آغاز ناآرامی‌ها در سوریه شکل گرفت؛ یعنی ادارهٔ منطقه توسط کردها، اما زیر نظر دمشق. در شرایط فعلی نیز به نظر نمی‌رسد که ترکیه بتواند اقدام جدی نظیر لشکرکشی مجدد به شمال سوریه انجام دهد.
