سید عباس موسوی، سفیر سابق ایران در باکو، در گفت‌وگوی ویژه شبکه ۶ با تشریح ابعاد پنهان طرح‌های «راه ترامپ» و «کریدور زنگه‌زور»، این پروژه‌ها را میدان تازه رقابت ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی دانست و بر ضرورت استفاده هوشمندانه ایران از فرصت‌های ترانزیتی برای مقابله با تهدیدهای فرامنطقه‌ای تأکید کرد.
تهران-ایران ویو24
سید عباس موسوی سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان در برنامه میزگرد خبری شبکه 6 درباره توافق صلح ارمنستان و جمهوری آذربایجان با محوریت آمریکا و درباره شباهت و تفاوت جاده ترامپ و کریدور زنگه زور گفت: در خصوص نام‌گذاری‌های مختلفی که برای «کریدور قفقاز» به‌کار می‌رود، باید تأکید کرد که این عناوین بیشتر بار سیاسی یا رسانه‌ای دارند و از منظر حقوق بین‌الملل وزن و اعتبار مستقلی پیدا نمی‌کنند. آنچه در «توافق‌نامه آتش‌بس ۲۰۲۰» میان آذربایجان و ارمنستان ذکر شده، اساساً ناظر بر بازگشایی مسیرهای مواصلاتی است که در دوران اتحاد جماهیر شوروی نیز میان دو کشور وجود داشت. در متن این تفاهم‌نامه، هدف اصلی «رفع انسداد» راه‌های ارتباطی پس از جنگ عنوان شده است.
موسوی افزود: در ابتدای امر، دولت جمهوری آذربایجان تلاش داشت این مسیر را به شکل «اختصاصی» تعریف کرده و کنترل کامل آن را به دست گیرد؛ حتی تهدید به استفاده از زور نیز در مقاطعی مطرح شد. با این حال، از ابتدا روشن بود که چنین سناریویی، با توجه به حساسیت‌های حقوقی و سیاسی ارمنستان، عملی نخواهد شد. در واقع، مسیر یادشده از گذشته تحت حاکمیت ملی ارمنستان قرار داشته و رفت‌وآمد در آن چارچوب‌های شناخته‌شده‌ای داشته است.
سفیر سابق ایران در باکو گفت: نکته مهم‌تر آن است که در سه دهه اخیر، مسیرهای متعددی برای اتصال جمهوری آذربایجان به ایران وجود داشته که از امنیت، کوتاهی مسیر و صرفه اقتصادی بالایی برخوردار بوده‌اند. کامیون‌ها و محموله‌های تجاری میان ایران و جمهوری خودمختار نخجوان همواره از این مسیرها استفاده کرده‌اند. از این منظر، تأکید جمهوری اسلامی ایران بر فعال‌سازی و تقویت همین کریدورهای موجود منطقی و سازگار با منافع منطقه‌ای است.
موسوی گفت: دولت ارمنستان نیز ایده‌ای تحت عنوان «چهارراه صلح» مطرح کرده است که بخشی از آن با طرح‌های جدیدی که ایالات متحده (در قالب آنچه «راه ترامپ» خوانده شده) دنبال می‌کند، هم‌پوشانی دارد. این طرح‌ها، به‌دلیل احتمال دخالت مستقیم بازیگران فرامنطقه‌ای و تضعیف حاکمیت ملی کشورهای مسیر، واجد ریسک‌های ژئوپلیتیکی جدی هستند. از دیدگاه تحلیلی، بعید به‌نظر می‌رسد که چنین طرحی با مدل «کنترل خارجی» قابل اجرا باشد، زیرا ارمنستان و سایر کشورهای ذی‌نفع حاضر به واگذاری حاکمیت خود بر مسیرهای استراتژیک نخواهند شد.
سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان درباره پیامدهای امنیتی طرح آمریکا در قفقازجنوبی و واکنش های احتمالی کشورهای منطقه گفت: درباره این وضعیت، روسیه، ترکیه و دیگر کشورهای قفقاز جنوبی به‌طور طبیعی در این موضوع ذی‌نفع هستند و هرگونه تغییر در وضعیت مسیرهای ترانزیتی را در چارچوب منافع خود ارزیابی می‌کنند. به همین دلیل، ابتکار «۳+۳» (ایران، روسیه، ترکیه + ارمنستان، آذربایجان، گرجستان) می‌تواند بستر بهتری برای حل‌وفصل مسائل مواصلاتی و تضمین منافع همه طرف‌ها فراهم آورد. در این چارچوب، هدف اصلی باید جلوگیری از نفوذ کشورهای فرامنطقه‌ای نظیر آمریکا، اتحادیه اروپا و رژیم صهیونیستی به معادلات امنیتی و ژئوپلیتیکی قفقاز باشد.
موسوی درباره توافق جمهوری آذربایجان و ارمنستان با آمریکا تصریح کرد: اصل راهبردی در این زمینه آن است که هیچ کشوری نباید منافع ملی خود را به گونه‌ای تعریف کند که با امنیت ملی همسایگان در تضاد آشکار قرار گیرد. هرگونه تحرک برخلاف این اصل، نه تنها ثبات منطقه‌ای را تضعیف می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز استفاده ابزاری قدرت‌های خارجی از اختلافات داخلی منطقه شود.
موسوی درباره اینکه ایران باید چه کند، افزود: با وجود این، فرصت‌هایی در گذشته برای ایران وجود داشت تا مسیرهای ترانزیتی و انرژی را از خاک خود به‌عنوان جایگزین مطمئن و پایدار معرفی کند؛ فرصت‌هایی که به دلایل مختلف، بخشی از آن‌ها از دست رفت. اکنون، با تکمیل قریب‌الوقوع مسیرهای جاده‌ای و آغاز مذاکرات سرمایه‌گذاری در مسیر ریلی با جمهوری آذربایجان، ایران در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند نقش ترانزیتی خود را تثبیت و تهدیدهای احتمالی ناشی از طرح‌های جایگزین را کاهش دهد. شرط این امر، پرهیز از تعلل و پیگیری مستمر در اجرای پروژه‌های مواصلاتی ملی است تا منافع و امنیت ملی کشور از تحولات جاری متأثر نشود.
سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان تاکید کرد؛ قطعا جمهوری اسلامی ایران از صلح دائمی و ثبات دائمی در منطقه حمایت خواهد کرد. هرگونه کمک نیز لازم باشد ایران برای تنش زدایی با کشورهای همسایه انجام می دهد. این سیاست نیز مورد تاکید مقام معظم رهبری است.
