انفجار خطوط لوله نورد استریم که به‌گفته وزیر خارجه آلمان «یک اقدام تروریستی» بود، مسیر صادرات گاز روسیه به اروپا را مسدود کرد؛ اما مسکو بلافاصله با چرخشی راهبردی به شرق، از طریق قراردادهای عظیم با چین و توافق تاریخی با ایران، ظرفیت جایگزینی معادل ۲۱۰ میلیارد مترمکعب در سال ایجاد کرده است؛ ظرفیتی که می‌تواند موازنه انرژی جهان را به نفع محور ایران–روسیه–چین تغییر دهد.
ایران ویو24- بین الملل
یوهان وادفول وزیر خارجه آلمان در اظهاراتی درباره تحقیقات مربوط به انفجار خطوط لوله گاز نورد استریم 1 و ۲، گفت: ما فقط شاهد تخریب بودیم اما این اقدام قطعا یک اقدام تروریستی بود. خطوط لوله چند میلیارد دلاری نورد استریم 1 و ۲ که گاز را از زیر دریای بالتیک به اروپا منتقل می‌کند، در سپتامبر ۲۰۲۲ و هفت ماه پس از شروع جنگ روسیه و اوکراین، با چندین انفجار آسیب دید.
بر اساس اعلام مقامات قضایی آلمان، فرد بازداشت شده، یکی از اعضای گروهی بود که در سپتامبر ۲۰۲۲ در نزدیکی جزیره برنهلم مواد منفجره را برروی خطوط لوله گاز کار گذاشتند. نورد استریم ۱ و ۲ خطوط لوله انتقال گاز از روسیه به آلمان در زیر دریای بالتیک بودند که هر کدام شامل دو خط لوله بودند و ظرفیت انتقال سالانه ۵۵ میلیارد متر مکعب گاز را داشتند.
نورد استریم ۱ در سال ۲۰۱۱ افتتاح شد و نورد استریم ۲ در سپتامبر ۲۰۲۱ تکمیل شد، اما پس از انفجارهای سپتامبر ۲۰۲۲، نورد استریم ۱ به طور کامل تخریب شد و نورد استریم ۲ نیز هرگز مورد بهره‌برداری قرار نگرفت. پیش از آغاز جنگ اوکراین، روسیه سالانه حدود ۲۰۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی به اروپا صادر می‌کرد؛ نیمی از این میزان از طریق خطوط لوله نورد استریم ۱ و ۲ منتقل می‌شد که در مجموع ظرفیت سالانه آن‌ها ۱۱۰ میلیارد مترمکعب برآورد شده بود.
با انفجارهای مشکوک در این خطوط و همچنین اعمال تحریم‌های گسترده غرب، مسیر اروپا عملاً برای شرکت گازپروم مسدود شد. اما مسکو بلافاصله به دنبال جایگزین‌های راهبردی برآمده است.
تغییر مسیر صادرات روسیه: از بالتیک به شرق
از سال 2014 و آغاز بحران اوکراین یکی از مهم‌ترین مقاصد جدید گاز روسیه، چین است. خط لوله قدرت سیبری-۲ که در دست ساخت است، سالانه ۵۰ میلیارد مترمکعب گاز به چین منتقل خواهد کرد. همراه با خط فعال قدرت سیبری-۱ و دیگر توافق‌های دوجانبه، انتظار می‌رود صادرات گاز روسیه به چین تا دهه ۲۰۳۰ به حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب در سال برسد؛ یعنی تقریباً نیمی از خرید پیشین اروپا.
کارشناسان معتقدند این قراردادها برای پکن اهمیت راهبردی دارد؛ چرا که ضمن تنوع‌بخشی به منابع واردات از آمریکا، قطر و استرالیا، دسترسی به گاز ارزان‌تر و پایدارتر از طریق خط لوله را تضمین می‌کند. در مقابل، روسیه نیز به یک خریدار بلندمدت و مطمئن دست می‌یابد.
ایران؛ کریدور جدید انرژی اوراسیا
در سال ۲۰۲۳، تهران و مسکو توافقی تاریخی امضا کردند که به موجب آن سالانه ۱۱۰ میلیارد مترمکعب گاز روسیه از مسیر ایران منتقل خواهد شد. این حجم معادل کل ظرفیت دو خط نورد استریم است. بر اساس این توافق، ایران به یک هاب انرژی منطقه‌ای تبدیل می‌شود؛ نقشی که به آن امکان می‌دهد گاز روسیه را به همسایگان و بازارهای جهانی برساند. این همکاری افزون بر ایجاد مسیرهای تازه صادراتی برای روسیه، وابستگی بازارهای آسیایی و خاورمیانه به محموله‌های پرنوسان LNG را کاهش داده و عرضه‌ای پایدار و بلندمدت فراهم می‌کند.
همچنین شرکت گازپروم تفاهم‌نامه‌ای ۴۰ میلیارد دلاری برای کمک به توسعه ذخایر عظیم و عمدتاً دست‌نخورده گاز ایران امضا کرده است. ایران با داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز جهان، در صورت بهره‌برداری گسترده می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی بازار انرژی جهان بدل شود. اما همکاری گازی ایران روسیه می تواند سرعت بهره وری و امنیت بازار دو طرف را افزایش دهد.
چشم‌انداز کلان
بر پایه توافق‌های موجود، صادرات گاز روسیه به چین به ۱۰۰ میلیارد مترمکعب در سال خواهد رسید و همکاری با ایران نیز امکان انتقال ۱۱۰ میلیارد مترمکعب در سال را فراهم می‌کند. مجموع این دو مسیر معادل ۲۱۰ میلیارد مترمکعب است؛ ظرفیتی که عملاً جایگزین کل بازار ازدست‌رفته اروپا خواهد شد.
کارشناسان انرژی بر این باورند که شکل‌گیری محور ایران–روسیه–چین در حوزه گاز، می‌تواند موازنه بازار جهانی را بر هم بزند و ساختار وابستگی‌های انرژی را در اوراسیا و خاورمیانه دگرگون کند.
