شوک انتخاباتی در بغداد؛ ششمین انتخابات پارلمانی عراق با پیروزی ائتلاف‌های اصلی و شکست غیرمنتظره چهره‌های سرشناس رقم خورد؛ جایی که ائتلاف السودانی و دولت قانون صدرنشین شدند، اما نام‌های بزرگی از مقتدی صدر تا محمد المشهدانی، حیان عبدالغنی و یحیی رسول از صحنه رقابت کنار رفتند و حتی ده‌ها نامزد تنها یک تا سه رأی به‌دست آوردند؛ انتخاباتی که بیش از هر زمان دیگری وزن واقعی احزاب و ائتلاف‌ها را به رخ کشید.
حمیدرضا کاظمی- کارشناس مسائل منطقه
ششمین انتخابات پارلمانی عراق درحالی هفته گذشته برگزار شد که اکنون با مشخص شدن نتایج می توان تصویری از برندگان و بازندگان این انتخابات ارائه کرد. ائتلاف بازسازی و توسعه به سرلیستی محمد شیاع السودانی نخست وزیر فعلی با کسب 46 کرسی در رتبه اول قرار گرفت و ائتلاف دولت قانون نوری المالکی هم با کسب 29 کرسی در رده دوم قرار گرفت که مطابق پیش بینی‌ها این دو ائتلاف در مجموع موفق به کسب 75 کرسی از مجموع 329 کرسی پارلمان عراق شدند.
لیست الصادقون قیس الخزعلی و لیست حزب تقدم به رهبر محمد الحلبوسی رئیس پیشین پارلمان هرکدام با 27 کرسی به طور مشترک در جایگاه سوم قرار گرفتند. حزب دموکرات کردستان عراق به سرلیستی مسرور بارزانی هم که با کسب 26 کرسی پیشتازان این دوره از انتخابات عراق بودند و می توان آنها را پنج ضلع پیروز انتخابات 11 نوامبر 2025 در عراق محسوب کرد.
انتخابات امسال عراق از جهات مختلفی قابل بررسی است اما یکی از نکات قابل تامل در ارتباط با این انتخابات شکست برخی از جریانات و چهره های سیاسی برجسته بود. جریان صدر در رختکن بازنده‌ها بزرگترین نام است که رهبر آن مقتدی صدر این دوره تصمیم گرفت در اعتراض به شرایط سیاسی و فساد از حضور در انتخابات خودداری نماید.
مقتدی صدر امیدوار بود با تحریم انتخابات منجر به کاهش مشارکت شود تا از این هرگذر زمینه نامشروع سازی دولت را فراهم آورد و این درحالی است که در این دوره از انتخابات، مشارکت بعد از 20 سال افزایشی شد و به 55 درصد رسید.
این درحالی است که در انتخابات 2021 که جریان صدر موفق به کسب 70 کرسی در پارلمان شده بود، درصد مشارکت 41 درصد بود. اکنون این سوال میان نیروهای سیاسی پیرامون مقتدی مطرح می شود که چنین تصمیمات ناگهانی و احساسی وی همچون استعفای دسته جمعی 70 نماینده یا تحریم انتخابات آیا تصمیمات درستی بودند و منجر به ارتقا جایگاه این جریان سیاسی ریشه دار شده یا خیر؟
دومین بازنده انتخابات محمد المشهدانی سیاستمدار کهنه کار عراقی است که وی برای دومین بار در سال گذشته بعد از جنجال ایجاد شده درباره ارتباط محمد الحلبوسی در زمینه حضور در شرکتی با سهامداران اسرائیلی، به ریاست پارلمان رسید. عدم پیروزی محمود المشهدانی، رئیس فعلی مجلس عراق، یکی از مهمترین شگفتی‌های انتخابات بغداد بود، زیرا او در فهرست ائتلاف حاکمیت سیاده شرکت کرده بود.
طبق نتایج اولیه کمیسیون انتخابات، المشهدانی ۳۸۶۴ رأی کسب کرد، اما این تعداد برای تضمین کرسی او در پارلمان کافی نبود. این درحالی است که مجموعه ائتلاف السیاده نیز نتوانست به موفقیت قابل توجهی دست یابد و شکست المشهدانی بخشی از ناکام ائتلاف تحت زعامت خمیس الخنجر محسوب می شود.
این ائتلاف که به روایتی رادیکال ترین جریان اهل سنت محسوب می شد و برخی مدعی بودند که مورد حمایت سعودی و قطر است در رقابت با جریان تقدم محمد حلبوسی که گفته می شود به امارات نزدیک است، در استان‌های سُنی ناکام بود.
سلیم الجبوری از ائتلاف السیاده که از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ به عنوان رئیس پارلمان بود نیز در دیاله نتوانست کرسی لازم را به دست آورد و تنها ۵۷۶۷ رأی در فهرست «صغورنا» کسب کرد که گفته می‌شد، ترکیه تلاش کرده بود برای متحد کردن سنی‌های عراق سازماندهی کرده است.
شکست‌های غافلگیرکننده تنها در میان اهل سنت نبود و در بلوک شیعه نیز چهره‌های شناخته شده ای ناکام ماندند که سمت‌های کلیدی وزارتی و نظامی در کارنامه داشتند.
حیان عبدالغنی، وزیر نفت عراق که در فهرست ائتلاف دولت قانون در بصره نامزد شده بود، نتوانست آرای کافی برای عضویت در پارلمان را به دست آورد و تنها ۶۱۳۵ رأی به دست آورد.
سرلشکر یحیی رسول، سخنگوی سابق فرمانده کل نیروهای مسلح عراق، نیز که در فهرست ائتلاف دولت قانون در بغداد شکست خورد و تنها ۱۳۹۲ رأی به دست آورد.
رائد فهمی، دبیر حزب کمونیست عراق، نیز به فهرست بازندگان برجسته اضافه می شود که ۳۳۶۴ رأی در حوزه انتخابیه بغداد به دست آورد و این درحالی بود که بعد از موفقیت حزب کمونیست در انتخابات قبلی بسیاری از خیزش جریان چپ در عراق سخن گفته بودند.
همچنین اسعد العیدانی استاندار بصره که با ائتلاف تصمیم وارد ششمین انتخابات پارلمانی شد نتایج مورد انتظار را بدست نیاورد؛ درحالی که بسیاری با توجه به خلاء سیاسی ناشی از تحریم انتخابات توسط صدر و موفقیت العیدانی در انتخابات دو سال قبل شوراهای استانی، انتظار داشتند وی بتواند رای خوبی در این شهر بدست آورد. با این همه وی تنها موفق به دستیابی به 6 کرسی شد که این کرسی ها بیشتر ناشی از آرای احزاب موءتلف با وی در لیست تصمیم بودند نه حزب متبوع‌اش.
شکست این چهره‌های سیاسی همزمان با پدیده انتخاباتی منحصر به فردی بود که نابرابری قابل توجهی را در توزیع آرا نشان داد که به دلیل روش شمارش آرا با مدل «سنت لیگو» منجر به کم ارزش شدن آرای فردی شد.
این نتایج نشان‌دهنده حضور نامزدهایی است که بدون حمایت مؤثر حزبی وارد رقابت شده‌اند شانس زیادی برای پیروزی نداشتند و لیست ها و احزاب بزرگ تعیین کننده هستند.
این منعکس‌کننده آن است که این دوره رأی‌دهندگان عراقی متمرکزتر و گزینشی‌تر به سوی رای حزبی و سیاسی حرکت کردند. اکثر این نامزدهای ناموفق که برآمده از اعتراضات تشرین 2019 بودند در دوره قبل انتخابات با برند نامزد مستقل و مدنی وارد انتخابات شده بودند و نتایج خوبی به دست آورده بودند ولی این بار شانسی بدست نیاوردند.
یکی دیگری از پدیده های انتخابات اخیر در عراق حضور نامزدهای تشریفاتی در این دوره از انتخابات است که به دلیل عدم حمایت حزبی به نتیاج مضحکی رسیدند. طبق نتایج کمیسیون، ۵۶ نامزد در انتخابات پارلمانی عراق هر کدام تنها یک رأی کسب کردند و هشت نفر از این نامزدها در بصره بودند.همچنین ۵۴ نامزد دیگر در استان‌های دیگر عراق هر کدام تنها دو رأی کسب کردند و ۵۱ نامزد هر کدام سه رأی کسب کردند.
این ارقام، پارادوکس شکست رئیس پارلمان و نخست وزیر با هزاران رأی را برجسته می‌کند. این آراء می تواند متضمن این ترجمه سیاسی باشد که مردم از رأی دادن به نامزدهای غیرجدی خودداری می‌کنند بنابراین نشان‌دهنده عدم تقسیم قابل توجه آرا به نفع نامزدهای ضعیف و مستقل است.
