در دل شالیزارهای مه‌آلود گیلان، جایی که برنج تنها قوت غالب نیست بلکه بخشی از هویت مردم است، آیینی کهن هر ساله تکرار می‌شود؛ «خوشه‌برداری» یا به گویش محلی «وَرزَه مُشت» ــ جشنی نمادین برای نخستین و آخرین خوشه‌های برنج، که شکرگزاری، امید به برکت و پیوند انسان با زمین را در قالب سنتی زنده بازتاب می‌دهد.
تهران- ایران‌ویو۲۴
در روستاهای گیلان، سنت‌های کشاورزی نه تنها با اقتصاد و معیشت مردم گره خورده است، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و آیینی منطقه را نیز شکل می‌دهد. یکی از این سنت‌ها که ریشه در باورهای کهن و تجربه‌های دیرینه کشاورزان دارد، مراسم «خوشه‌برداری» یا در گویش گیلکی«وَرزَه مُشت» است؛ آیینی که در آن نخستین خوشه برنج برداشت‌شده از شالیزار، به‌گونه‌ای خاص و نمادین مورد احترام قرار می‌گیرد.
کشاورز پس از برداشت اولین خوشه‌های برنج، آن‌ها را بر در و دیوار انبار خود آویزان می‌کند. این عمل نمادی از شکرگزاری و طلب برکت برای محصول سال جاری و سال‌های آینده است. باور بر این است که این خوشه‌ها، حامل انرژی مثبت زمین و حاصلخیزی شالیزار هستند و آویختن آن‌ها در مکان‌هایی که محصول نهایی نگهداری می‌شود، می‌تواند از بروز بلاها و کاهش محصول جلوگیری کند. چنین سنتی نشان‌دهنده پیوند عمیق انسان با زمین و احترام به طبیعت است و به‌نوعی رابطه متقابل بین انسان و محیط زیست را بازتاب می‌دهد.
یکی دیگر از عناصر مهم این آیین، نگه داشتن «آخرین مشت ساقه برنج» است. این ساقه‌ها که به عنوان تبرک در نظر گرفته می‌شوند، تا سال بعد نزد کشاورز حفظ می‌شوند. روز آغاز کشت سال آینده، این ساقه‌ها به گاو نر داده می‌شوند. این عمل، علاوه بر ارزش نمادین، به عنوان یک نشانه امید و آرزو برای محصولی پربار دیده می‌شود. گاو نر در این آیین نماد قدرت، باروری و توان کشاورزی است و دریافت ساقه‌های تبرک‌آمیز، نوعی انتقال انرژی مثبت از سال گذشته به سال جدید محسوب می‌شود.
این سنت، علاوه بر وجه آیینی و اعتقادی، نقش اجتماعی مهمی نیز دارد. آیین خوشه‌برداری معمولاً با مشارکت خانواده و حتی همسایگان انجام می‌شود و به نوعی حس همبستگی و همکاری در روستا را تقویت می‌کند. مردم با حضور در چنین مراسمی، نه تنها به کشاورز احترام می‌گذارند، بلکه خود را نیز در جریان چرخه طبیعی و فرهنگی شالیزار شریک می‌بینند. این ارتباط مستقیم بین انسان، زمین و جامعه، نمونه‌ای روشن از فرهنگ پایدار و حافظ ارزش‌های محلی است.
همچنین، این سنت‌ها نشان‌دهنده دانش سنتی کشاورزان درباره دوره‌های کشت و برداشت، حفاظت محصول و مدیریت منابع طبیعی است. آویختن اولین خوشه‌ها و نگهداری آخرین ساقه‌ها، به نوعی بیانگر توجه به زمان‌بندی دقیق کشاورزی و احترام به چرخه‌های طبیعی است. تجربه‌های عملی نسل‌های پیشین، به شکل آیین‌ها و نمادها حفظ شده و نسل جدید را با اهمیت کشاورزی و ارتباط عاطفی با زمین آشنا می‌کند.
در نهایت، آیین خوشه‌برداری در گیلان نمونه‌ای از هم‌نشینی فرهنگ، اقتصاد و طبیعت است. این سنت نه تنها برکت و تبرک محصول را به همراه دارد، بلکه هویت جمعی، احترام به زمین و استمرار دانش بومی را نیز تقویت می‌کند. حفظ چنین آیین‌هایی، برای درک عمق فرهنگ روستایی و ارزش‌های زیست‌محیطی اهمیت فراوان دارد و نشان می‌دهد که کشاورزی تنها یک فعالیت اقتصادی نیست، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و زندگی مردم این منطقه است.
