با تصویب حذف چهار صفر از پول ملی در کمیسیون اقتصادی مجلس، بار دیگر بحث‌های کارشناسی پیرامون تأثیر این اقدام بر اقتصاد کشور داغ شده است. موافقان از ضرورت اصلاح ساختار پولی سخن می‌گویند و منتقدان آن را اقدامی نمایشی و بی‌اثر در بهبود شاخص‌های اقتصادی می‌دانند.
زهرا ترابی، ایران ویو24
البرت بغزیان کارشناس اقتصادی در گفتگو با ایران ویو24 درباره تصویب حذف چهار صفر پول ملی گفت: پاسخ به این پرسش را باید در ذات این طرح جست‌وجو کرد. در واقع، حذف صفر از پول ملی، یعنی تغییر واحد پولی، هیچ تأثیری در رشد اقتصادی، کاهش قیمت‌ها، افزایش اشتغال یا هر شاخص دیگری ندارد. این اقدام تنها شکلی از بازآرایی ظاهری پول است، بی‌آن‌که ماهیت اقتصاد را دستخوش تغییر کند.
وی ادامه داد: برای درک بهتر موضوع می‌توان مثالی ساده آورد. فرض کنید یک تلویزیون دارید اما کیفیت پخش برنامه‌ها پایین است. اگر تنها تلویزیون بزرگ‌تری بخرید ولی کیفیت برنامه‌ها و سیگنال پخش تغییر نکند، نه‌تنها کیفیت بهبود نمی‌یابد بلکه ممکن است تصویر بدتر هم دیده شود. تنها زمانی می‌توان از تلویزیون بزرگ‌تر بهره برد که پخش برنامه‌ها دیجیتال و با کیفیت باشد. حذف صفر از پول ملی هم چنین حالتی دارد. اگر ساختار اقتصادی اصلاح نشود، تنها با تغییر ظاهری پول، کیفیت اقتصاد تغییر نخواهد کرد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: فرض کنید کالایی هزار تومان قیمت دارد. اگر چهار صفر را حذف کنیم، این رقم به یک تومان تبدیل می‌شود. اما واقعاً چه تغییری رخ می‌دهد؟ هیچ. تازه، ممکن است اثرات روانی ناشی از این تغییر موجب بالا رفتن قیمت‌ها شود. به‌عنوان نمونه، کالایی که هزار و صد تومان بوده، حالا می‌شود یک و یک‌دهم تومان. این یعنی نیاز به واحدهای خرد داریم.
بغزیان گفت: اینجا یک اشکال ساختاری وجود دارد. در همه کشورهای دنیا، پول اصلی یک واحد و بعد زیرمجموعه‌اش یک صدم آن است؛ مثلاً یک دلار = صد سنت، یک یورو = صد سنت. اما در ایران، ریال واحد اصلی است و تومان ده برابر آن. چنین چیزی در دنیا مرسوم نیست. این دوگانگی سال‌ها در ذهن مردم جا افتاده و حالا حذف صفر بدون اصلاح ساختاری، تنها به سردرگمی بیشتر می‌انجامد.
بغزیان افزود: امروز وقتی می‌گوییم «یک تومن»، در ذهن مردم معادل «یک میلیارد تومن» جا افتاده است. این اختلال ذهنی و کاربردی باید پیش از هر تغییری در ظاهر پول، اصلاح شود. ابتدا باید واحد پولی را اصلاح کرد؛ مثلاً تومان را رسماً جایگزین ریال کرد، سپس نسبت آن با واحدهای خرد مشخص شود (یک تومان = صد ریال، یا بالعکس). بعد از آن می‌توان در مورد حذف صفرها تصمیم گرفت.
این تحلیلگر اقتصادی گفت: در حال حاضر قرار است فقط چهار صفر حذف شود؛ بدون تغییر رسمی نام و ساختار پول. مثلاً اسکناس ده هزار تومانی می‌شود ده تومان. حالا اگر بخواهید جنس ۵۰۰ تومانی بخرید، می‌شود پنج‌دهم تومان، یعنی نیاز به واحدهای خرد دارید که هنوز وجود ندارند. در نتیجه یا فروشنده قیمت را رُند می‌کند به یک تومان (یعنی دو برابر شدن قیمت)، یا اصلاً نمی‌فروشد. در واقع این فرآیند فقط زمانی معنا دارد که ابتدا ساختار پولی اصلاح شود. نمی‌توان بدون فراهم‌سازی بسترهای لازم، تنها با تغییر عددها در اسکناس، انتظار بهبود اوضاع اقتصادی داشت.
وی تصریح کرد: در دولت آقای احمدی‌نژاد هم تصمیم گرفته شد سه صفر از پول ملی حذف شود، اما با توجه به تورم آن زمان، این طرح متوقف شد. حالا نیز اگرچه تورم بالاست و عددها بزرگ شده‌اند، اما اگر اصلاحات اقتصادی و ساختاری صورت نگیرد، حذف صفر هیچ فایده‌ای نخواهد داشت.
بغزیان ادامه داد: باید دقت کرد که تغییر واحد پول، آخرین مرحله از اصلاحات اقتصادی است. واقعیت این است که حذف صفر از پول ملی، کمکی به اقتصاد نمی‌کند. تنها ظاهر عددها را کوچک‌تر می‌کند. ممکن است احساس ارزانی ایجاد شود؛ مثلاً به‌جای این‌که بگویید قیمت یک خودرو یک میلیارد تومان است، بگویید ده هزار تومان. اما این فقط بازی با اعداد است و تغییری در قدرت خرید مردم ایجاد نمی‌کند.
او درباره اجرایی شدن حذف 4 صفر پول ملی گفت: از طرفی، پیاده‌سازی این طرح هزینه‌هایی دارد؛ از طراحی و چاپ اسکناس و سکه‌های جدید گرفته تا تغییر سیستم‌های بانکی و حسابداری و آموزش مردم برای درک واحد جدید. حتی ممکن است در استفاده از کارت‌های بانکی اشتباهاتی رخ دهد. مثلاً اگر کسی یک صفر بیشتر وارد کند، مبلغ بسیار بالاتری از حسابش کم می‌شود.
بغزیان در پایان خاطرنشان کرد: حذف صفر زمانی معنا پیدا می‌کند که تورم مهار شده باشد، ساختار اقتصادی سامان یافته باشد و اقتصاد وارد مرحله ثبات شده باشد. آن‌گاه می‌توان در قالب یک برنامه جامع، واحد پول را هم اصلاح کرد. اما در شرایط فعلی، حذف صفر نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه ممکن است مشکلات جدیدی ایجاد کند. به همین دلیل، بسیاری از کارشناسان معتقدند این اقدام بیش از آن‌که فایده اقتصادی داشته باشد، جنبه تبلیغاتی و روانی دارد.
