«ایران زیر ذره‌بین؛ از بغداد تا مینسک»—جدیدترین گزارش موسسه آمریکایی ISW، ایران را بازیگری معرفی می‌کند که در میانه بحران‌های سیاسی، فشارهای اقتصادی و معادلات منطقه‌ای، همزمان به دنبال تقویت جبهه مقاومت در عراق و تعمیق روابط استراتژیک با شرکای شرقی است.
تهران—ایران‌ویو۲۴
پروژه تهدیدات حاد (CTP) وابسته به موسسه آمریکایی «Institute for the Study of War» (ISW)، در تازه‌ترین تحلیل خود با عنوان «به‌روزرسانی وضعیت ایران» به تاریخ ۲۰ اگوست ۲۰۲۵، آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی مرتبط با جمهوری اسلامی ایران را مورد بررسی قرار داده است. این گزارش مجموعه‌ای از ادعاها و برداشت‌های تحلیلی اندیشکده آمریکایی را منعکس می‌کند که به چهار محور اصلی تقسیم می‌شود:
۱. پیچیدگی‌های سیاسی در عراق و تأثیر آن بر محور مقاومت
در این گزارش تأکید شده است که ائتلاف «چارچوب هماهنگی شیعیان» در عراق تحت فشارهای مستقیم ایالات متحده بر سر موضوع انحلال سازمان الحشد الشعبی دچار شکاف عمیق شده است. به ادعای گزارش، این ائتلاف به دو جریان تقسیم شده:
گروه نخست، مخالف فشارهای آمریکا و مدافع تداوم نقش الحشد الشعبی در محور مقاومت است.
گروه دوم، نگران تبعات تحریم‌های احتمالی و حملات مستقیم آمریکا به عراق بوده و بر لزوم کاهش تنش‌ها تأکید دارد.
این تحلیل مدعی است چنین اختلافاتی در آستانه انتخابات آتی عراق، محاسبات سیاسی را پیچیده‌تر کرده و ظرفیت نفوذ جمهوری اسلامی ایران در عراق را با چالش مواجه ساخته است.
۲. ساختار سیاسی ایران و تقابل جریان‌های داخلی
به نوشته CTP، فضای سیاسی ایران شاهد بروز شکاف جدی میان اصلاح‌طلبان و محافظه‌کاران است. این اندیشکده ادعا می‌کند پس از بیانیه اخیر جبهه اصلاحات، رسانه‌ها و نهادهای امنیتی نزدیک به سپاه پاسداران، اصلاح‌طلبان را به همسویی با روایت‌های دشمنان خارجی متهم کرده‌اند.
گزارش این مسئله را نشانه‌ای از تشدید تقابل گفتمانی بر سر نوع تعامل با غرب و جهت‌گیری‌های سیاسی داخلی ایران قلمداد می‌کند.
۳. نشانه‌های اقتصادی و مالی ایران در بحران
در بعد اقتصادی، گزارش به تلاش‌های ایران برای دور زدن تحریم‌های غرب طی سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ پرداخته است. بر اساس این تحلیل، ایران با استفاده از وثیقه‌گذاری تانکرهای نفتی در چین و سوئیس، شبکه‌ای پنهان برای صادرات نفت ایجاد کرده است.
ارزش این معاملات به حدود ۹.۶ میلیارد دلار برآورد شده است.
مالکیت تانکرها به صورت غیرشفاف و پشت‌پرده منتقل شده است.
بخش زیادی از این مبادلات بدون نیاز به بانک و از طریق شیوه‌های جایگزین انجام گرفته است.
گزارش مدعی است چنین اقداماتی نشان‌دهنده هوشمندی و پیچیدگی فزاینده سازوکارهای ایران برای مقابله با فشارهای اقتصادی غرب است.
۴. توسعه همکاری‌های نظامی ایران با بلاروس
در بخش پایانی، گزارش به سفر رئیس‌جمهور ایران به مینسک و دیدار با «الکساندر لوکاشنکو» رئیس‌جمهور بلاروس اشاره می‌کند. به نوشته CTP، دو طرف در این دیدار ده یادداشت تفاهم در حوزه‌های تجاری، نظامی و فناوری امضا کردند.
گزارش همچنین می‌گوید ایران با تأکید بر لزوم توافق جامع راهبردی، عزم خود را برای مقابله با فشارهای غرب و جلوگیری از سلطه آن در منطقه اعلام کرده است.
جمع‌بندی و برداشت تحلیلی
این گزارش نشان می‌دهد که ایران، هم در عرصه داخلی و هم در حوزه سیاست خارجی، زیر ذره‌بین موسسات مطالعاتی و اندیشکده‌های آمریکایی قرار دارد. از نگاه این مراکز:
در عراق، اختلافات سیاسی و فشارهای خارجی می‌تواند نفوذ ایران را محدود کند و عملاً راهبرد آمریکا برای تضعیف گروه‌های مقاومت را تقویت نماید.
در داخل ایران، آن‌ها بر شکاف میان جریان‌های سیاسی تأکید کرده و مدعی هستند فضای سیاسی کشور تحت تأثیر مستقیم روایت‌سازی‌های امنیتی قرار گرفته است.
در عرصه اقتصادی، تحلیلگران آمریکایی اعتراف می‌کنند ایران موفق شده از روش‌های پیچیده و غیرشفاف برای دور زدن تحریم‌ها بهره بگیرد.
در روابط خارجی، این گزارش بر اهمیت همکاری‌های نوظهور ایران با کشورهای شرقی همچون بلاروس تأکید می‌کند و آن را بخشی از سیاست تهران برای خنثی‌سازی فشارهای غرب می‌داند.
نتیجه‌گیری
به‌طور کلی، این تحلیل موید آن است که اندیشکده‌های آمریکایی تلاش دارند با برجسته‌سازی چالش‌های سیاسی، اقتصادی و منطقه‌ای، جمهوری اسلامی ایران را در موقعیتی پرچالش و شکننده ترسیم کنند. با این حال، در لابه‌لای گزارش نیز اذعان شده است که ایران توانسته در حوزه اقتصادی و روابط خارجی، سازوکارهای نوینی برای مقابله با فشارهای غربی به‌کار گیرد و همچنان به دنبال گسترش روابط استراتژیک با شرکای شرقی باشد.
