کارشناس اقتصادی با انتقاد از جهش سریع و غیرمنطقی نرخ ارز در ماههای اخیر، این افزایش را خارج از قواعد معمول اقتصادی دانست و تأکید کرد سکوت و ابهام در سیاستگذاری ارزی، سردرگمی و بیاعتمادی گستردهای در میان فعالان اقتصادی ایجاد کرده است.
زهرا ترابی- اقتصادی
شاهین شایان آرانی کارشناس اقتصادی در گفتگو با ایران ویو24 درباره علل افزایش ارز در بازار گفت: تورم بهعنوان یک محرک اصلی همیشه وجود دارد، اما این شدت، این سرعت و این افزایش غیرمعقول و غیرعادی را در این بازه زمانی واقعاً نمیتوان توجیه کرد. اتفاق عجیب و غریبی نیفتاده که در یک دوره دو، سه یا چهارماهه، ناگهان نرخ ارز از حدود هشتاد و چند هزار تومان برسد به حدود صد و سی هزار تومان.
وی ادامه داد: من هیچ سیگنال یا علامت مشخصی در بازار نمیبینم، بهجز یک عامل مهم؛ پانیک یا وحشت در بازار؛ یا ناشی از ترس مردم و فعالان اقتصادی، یا ناشی از ناتوانی بانک مرکزی در کنترل نرخ ارز، یا ترکیبی از هر دو. البته یک فرض دیگر هم مطرح میشود که شاید عمداً اجازه داده شده نرخ ارز بالا برود، که این فرضیه به نظر من بسیار غیرعادی است.
این کارشناس تصریح کرد: بعید میدانم دولت یا بانک مرکزی بخواهند آگاهانه نرخ ارز را با این شدت بالا ببرند. حداقل با هیچ منطق اقتصادی که من میشناسم، چنین تصمیمی همخوانی ندارد. برای همین، این افزایش قیمت از حدود ۸۷ یا ۹۰ هزار تومان تا ۱۳۰ هزار تومان را اگر حساب کنید، چیزی حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان افزایش است؛ یعنی حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد رشد نرخ ارز در یک دوره چهار تا پنجماهه.
شایان آرانی براین باور است: حتی در شرایط تلاطم اقتصادی هم این میزان افزایش، بسیار بالا و غیرعادی است. چرا مسئولان بانک مرکزی اجازه دادهاند این روند شکل بگیرد. آیا این وضعیت کنترلشده است؟ که بعید میدانم و احتمال آن را کم میدانم. یا واقعاً افسار از دست سیاستگذار دررفته که آن هم اصلاً خبر خوبی نیست.
وی در خصوص چندنرخی بودن ارز می گوید: این موضوع همیشه وجود داشته و مسئله جدیدی نیست. از زمان دولت آقای هاشمی رفسنجانی تا امروز، همواره با چندنرخی بودن ارز مواجه بودهایم. من معتقدم، چندنرخی بودن قطعاً اثرگذار است و میتواند در مقاطعی رانت و فساد ایجاد کند، اما نه تا این حد که یکباره نرخ ارز را ۴۰ یا ۵۰ درصد بالا ببرد. این افزایش با هر استانداردی که نگاه کنید، کاملاً غیرعادی است.
وی با اشاره به اینکه این افزایش نرخ ارز می تواند ناشی از کسری بودجه دولت و تلاش برای جبران آن باشد پاسخ داد: این سناریو که دولت عمداً نرخ ارز را بالا میبرد تا با فروش ارز، کسری بودجه خود را جبران کند. امیدوارم چنین سناریویی اصلاً وجود نداشته باشد. اثبات آن هم بسیار دشوار است، اما اگر چنین چیزی واقعاً صحت داشته باشد، به نظر من یک سناریوی بسیار خطرناک و حتی نوعی خیانت است.
شایان آرانی در ادامه گفت: چون در این حالت، دولت فقط به جبران کسری بودجه خودش فکر میکند و کل نظام اقتصادی کشور را نادیده میگیرد. کشور که فقط بودجه دولت نیست؛ بخشهای مختلف اقتصادی در حال فعالیت هستند و همه آنها بهشدت از افزایش نرخ ارز آسیب میبینند. شوکی که چنین افزایش شدیدی به اقتصاد وارد میکند، آثار منفی بسیار سنگینتری از خود بحران کسری بودجه خواهد داشت.
این کارشناس اقتصادی در مورد تثبیت نرخ ارز پاسخ داد: در شرایط تورمی شدیدی که در اقتصاد ایران وجود دارد، تثبیت نرخ ارز کار بسیار سختی است، اما غیرممکن نیست. در یکی دو سال گذشته، بهطور نسبی توانستند نرخ ارز را مهار کنند؛ یعنی افزایشها تدریجی بود و اقتصاد فرصت هضم آن را داشت. اما اینکه در عرض چهار یا پنج ماه، نرخ ارز ۵۰ درصد افزایش پیدا کند، قابل قبول نیست.
او در پایان در پاسخ به این سوال، بانک مرکزی یا دولت، بهعنوان مجری سیاست ارزی، اکنون چه باید کنند خاطرنشان کرد: قبل از هر اقدامی، باید پاسخگویی صورت بگیرد. حالا که نرخ ارز به ۱۳۰ هزار تومان رسیده، نمیشود صرفاً گفت حالا چه کنیم که درست شود. اول باید توضیح داده شود که چرا این اتفاق افتاد. چه عواملی باعث شد نرخ ارز از ۸۰ یا ۹۰ هزار تومان ناگهان به ۱۳۰ هزار تومان برسد؟ مسئولان باید بیایند و شفاف توضیح بدهند. ما کارشناسان از بیرون تحلیل میکنیم، اما مسئولیت اصلی بر عهده تصمیمگیران است. بعد از شفاف شدن دلایل، آنوقت میتوان درباره راهکار صحبت کرد؛ اینکه چگونه این نرخ حداقل مهار شود و بالاتر نرود، یا اگر قرار است کاهش پیدا کند، چگونه این کاهش بهصورت منطقی و تدریجی انجام شود.
